Χριστουγεννιάτικες παραδόσεις: οι καλικάντζαροι

Τί είναι οι καλικάντζαροι

                                                            (ζωγραφιά της Κύνθιας) 

Πηγή: http://strangehellas.blogspot.it/2010/05/blog-post_05.html

Μικρά μαύρα πλασματάκια που κάνουν την εμφάνισή τους τις μέρες του 12ημέρου (25 Δεκεμβρίου – 6 Ιανουαρίου), προξενώντας ζημιές και καταστροφές στους ανθρώπους και στις περιουσίες τους. Η όψη τους είναι πάντα αποκρουστική, τα δόντια τους μεγάλα, τα αυτιά τους μυτερά και η ουρά τους όμοια με αυτή του διαβόλου. Συνήθως εμφανίζονται να τριγυρνούν γυμνά και πεινασμένα, ή να φορούν κουρέλια προσπαθώντας να κρύψουν το ασθενικό τους σώμα.

Αυτή είναι ίσως η πιό λεπτομερής περιγραφή που θα μπορούσαμε να δώσουμε για τους καλικάντζαρους. Τα πλάσματα αυτά που άλλοτε “αλώνιζαν” κάθε γωνιά της Ελλάδας και σήμερα τείνουν να εκλείψουν, ενσάρκωναν για πολλούς αιώνες την υπόσταση του διαβόλου και των δαιμόνων του στην συνείδηση του Ελληνικού λαού. Οι σκανταλιές και τα πειράγματα τους έγιναν συνώνυμα του τρόμου που προκαλούσε στους ανθρώπους της υπαίθρου η εμφάνιση τους τις μέρες του 12ημέρου, όπου, σύμφωνα με της παράδοση, έβγαιναν στην επιφάνεια της γης για να πειράξουν τους ανθρώπους και να κλέψουν τα φαγητά και τα ζώα τους.

Οι καλικάντζαροι ήταν επιφορτισμένοι όλο το χρόνο με το πριόνισμα του δέντρου που κρατά τη γη. Κάθε χρόνο έφταναν πολύ κοντά στο να ολοκληρώσουν την κοπή του, όμως, όταν πλησίαζαν τα Χριστούγεννα, σταματούσαν κάθε εργασία και έβγαιναν στην επιφάνεια γιατί μόνο τότε (25 Δεκεμβρίου) ο Χριστός ήταν αβάφτιστος, αλλά και τα νερά της γης έπαυαν να είναι ευλογημένα μέχρι την βάφτιση του Χριστού (6 Ιανουαρίου), με αποτέλεσμα να μην μπορεί η χάρη του θεού να τα εμποδίσει να ανέβουν στην επιφάνεια για να πειράξουν τους ανθρώπους και να τους κλέψουν το φαγητό και τα εργαλεία τους.

Στην 12ήμερη αυτή διαμονή των καλικάντζαρων στην επιφάνεια της γης, το δέντρο της γη επούλωνε τις πληγές του και αύξανε και πάλι τον κορμό του. Όταν λοιπόν γύριζαν πίσω οι καλικάντζαροι άρχιζαν να το κόβουν πάλι από την αρχή μέχρι τα επόμενα Χριστούγεννα, αλλά κάθε χρόνο αφού έβγαιναν στην επιφάνεια και επέστρεφαν, το δέντρο είχε αναγεννηθεί.

Στην περιοχή της Θράκης οι καλικάντζαροι ονομάζονται καρκάντζαλοι ή καρκατζέλια. Η μορφή τους δεν διαφέρει σε πολλά από τους καλικάντζαρους της υπόλοιπης Ελλάδας. Είναι μαύρα μικρά πλάσματα, περίπου ένα μέτρο ύψος, με ουρά, μυτερά αυτιά και κόκκινα μάτια. Σε πολλές περιπτώσεις φοράνε γουρουνοτσάρουχα στα πόδια τους και κρατάνε ένα μυτερό ραβδί που έχουν σουβλίσει σε αυτό έναν βάτραχο.

Την παραμονή των Χριστουγέννων στην Θράκη, σύμφωνα με το έθιμο, όλοι έσφαζαν ένα γουρούνι που έκτρεφαν συνήθως στα σπίτια τους, για να το μαγειρέψουν την μέρα των Χριστουγέννων. Ανήμερα των Χριστουγέννων, πριν ακόμα χαράξει, οι άνθρωποι ξυπνούσαν για να πάνε στην Χριστουγεννιάτικη λειτουργία. Τότε ήταν που εισέβαλαν στα σπίτια τους τα καρκατζέλια για να κλέψουν το χοιρινό κρέας και να μαγαρίσουν τα σπίτια των ανθρώπων.

Όταν δεν κατάφερναν να μπουν στα σπίτια, έκαναν ζημιές στην αυλή και τρέλαιναν τα ζώα του ιδιοκτήτη. Με το φως του ήλιου κρύβονταν σε σκοτεινά και ανήλια μέρη μέχρι να πέσει ξανά η νύχτα. Επέστρεφαν στα σπίτια που δεν μπόρεσαν να εισέλθουν την προηγούμενη και χτυπούσαν πόρτες και παράθυρα. Γελούσαν δυνατά και φώναζαν να τους δώσουν “τσιτσίκο” (κρέας) με αντάλλαγμα τον βάτραχο που έχουν σουβλισμένο στο ραβδί τους.

Οι άνθρωποι φυσικά φοβόταν και δε 'βγαίναν από τα σπίτια τους μετά την δύση του ήλιου. Κλείδωναν τα ζώα και τα υπάρχοντα τους και ούτε το τζάκι άναβαν για να μην δουν τον καπνό της καμινάδας τα καρκατζέλια και εισβάλουν στο σπίτι τους. Δεν άφηναν απλωμένα ρούχα έξω την νύχτα, ούτε νερό σε στάμνες γιατί τα μαγάριζαν όλα. Ακόμη και τα σκυλιά φαίνεται πως φοβόταν γιατί εκείνα τα βράδια κρύβονταν και κανένα δεν γάβγιζε όλη την νύχτα.